Gassal dizisinin son vakitlerde tanınan olmasıyla mevtin çocuklara nasıl anlatılacağı daha fazla merak edilir oldu. Ruhsal Danışman Sümeyye Üstün, mevtin çocuklara nasıl anlatılması gerektiğiyle ilgili ayrıntıları bilgileri açıkladı.
HABERE İLİŞKİN GÖRÜNTÜ İÇİN TIKLAYIN İZLE
TRT’nin dijital platformu Doğal’ın yeni yepyeni dizisi “Gassal”, öyküsü ve etkileyici oyuncu performansıyla izleyicilerin beğenisini kazandı. Tabii’de yayınlanan Gassal dizisini YouTube’da 5,7 milyon kişi izledi. Başrolünde Ahmet Kural’ın yer aldığı dizide 3 çocuklu yakın arkadaşının vefat etmesi milyonları göz yaşlarına boğdu.
Ölüm, kayıp ve yas üzere ağır hususlar yetişkinler için bile konuşması ve yaşaması güç bahisler olabilmektedir. Hal böyleyken vefat çocuklara nasıl anlatılır? Bir yakını öldüğünde yahut vefat döşeğinde olduğunda çocuğa nasıl davranılır? Üzere sorular da insanların merak ettiği sorular olabilmektedir. Bu yazıda vefat, kayıp ve yas konusunu çocuklara nasıl anlatılacağı pedagojik açıdan tabir edilmektedir.
Her mevt zordur. Herkesin acısı da kendine nazarandır. Mevt ve kayıp vakitlerinde herkesin kendi yasıyla ilgilenmesi kıymetlidir. Cenaze meskenlerinde yaşanan ağır duygusal atmosfer birtakım durumlarda epey zorlayıcı olur. Yas tutma biçimi her kültürde ve konutta tıpkı olmaz. Kimi cenazelerde ağlamalara, ağıt yakmalara, acıma biçimindeki bakışlara, yüklenen çaresizlik hissine, arbedelere, kaosa, vb. rastlanır. Bu türlü olduğunda kayıptan çok çok öbür hisler da hususa dahil olur. Vefat ve yasta en kıymetli şey çocuğun korunmasıdır. Bu korunma, çocuğun kayıp harici diğer hisler yüklenmesine mani olmak biçiminde olmalıdır.
Çocuklara Yas Sürecinde Söylenmemesi Gereken Şeyler:
- • “Yazık, yavrucak artık kimsesiz kaldı.”
- • “Şimdi ona kim bakacak.”
- • “Kuş oldu. Gökyüzünde bizi izliyor.”
- • “Çok düzgün bir insandı. Şu an cennette, çok hoş bir yerde.”
- • “Bizi görüyor. Daima bizimle.”
- • “Bir gün buluşacağız.”
- • “Toprak oldu.”
- • “Uyudu.” vb. cümleler söylenmemelidir.
Çocuk beyni soyut yapılanmayı kaldırmaz. Bu tipten söylenen cümleler her ne kadar yeterli niyetlerle söylenmiş olsa da, çaresizlik, paranoya, uykuya dalmayı reddetme, çeşitli kaygılar, kabuslar, vb. üzere davranışsal ve duygusal meselelere yol açabilir.
ÖLÜM ÇOCUĞA NASIL ANLATILIR?
Bu bahiste çocuğun ve ailenin kim olduğu, çocuğun yaşı, ailenin kültürü, mevtin gerçekleşme sebebi üzere hususlar belirleyicidir. Öte yandan, kimi genel geçer hususlar vardır ki bunlara uyulması gerekir.
- Dürüstlük ve Açıklık:
Dürüst olmak kıymetlidir. Vefat vardır ve bu gizlenmemelidir.
- Basit Sözler Kullanmak ve Az Konuşmak:
Ölüm anlatılırken çok konuşulmaz ve gereksiz ayrıntılar verilmez. Örneğin, “Deden öldü. Artık bizimle olmayacak. Ben buradayım, senin yanındayım. Bazen onu çok özleyebilirsin. Ben konuşmak için buradayım.” üzere kısa, net ve nötr bir bilgi kafidir.
- “Ölüm” Sözünü Kullanmak:
Çocuklara vefatın anlatılmasında “ölüm” kelimesinin kullanılması değerlidir. Daha yumuşak tabir etmeye çalışılmamalıdır.
- Ölüm Haberini İnançlı Bir Ortamda Vermek:
Çocuğa vefat haberini verirken, sakin ve inançlı bir ortam seçilmelidir. Çocuğun kendini inançta hissetmesi, bu cins haberlerin hakikat bir halde algılanması için epey kıymetlidir.
- Ölüm Haberinin Sevdiği Biri Tarafından Verilmesi:
Ölüm haberi çocuğun sevdiği bir yakını tarafından verilmelidir. Rehber öğretmen, terapist, imam, komşu üzere şahıslar bu iş için gerçek adres değildir.
Bununla birlikte, vefat haberini hissini yeterli denetim edebilen kişi vermelidir. Kendisi güç ayakta duran biri, çocuğu kapsayamayacaktır.
- Çocukları Yas Ortamından Korumak:
Yas tutmak her kültürde ve ailede farklı yaşanır. Lakin yas konutunda çok fazla his vardır. Çocuk yas konutunda fazla tutulmamalıdır. Çocuğun yas konutuna dair karmaşık hisler geliştirmemesi ve oburlarının hissinin bulaşmaması için değerlidir.
ÇOCUK CENAZEYE GÖTÜRÜLÜR MÜ?
Bu soru bağlamla epey ilgilidir. Hangi cenaze? Kim götürecek? Yas nasıl tutuluyor? Nasıl bir cenaze merasimi var? Çocuk nasıl bir çocuk? Aile nasıl bir aile? üzere soruların karşılığına nazaran değişir.
Ancak, 7 yaşından evvel çocukların cenazeye gitmemesi daha uygundur. Lakin birtakım kültürlerde cenazeye gitmek bir ritüeldir ve doğaldır. Olağan, sakin, nötr bir formda gerçekleşiyorsa ve çocuk da gitmeyi istiyorsa, 5-6 yaşında da gidebilir. Tekrar de 7 yaş öncesi çocuğu cenazeye götürmek önerilmez.10 yaş ve sonrasında ise cenazeye gidip gitmemek çocuğun kararı olmalıdır.
ÇOCUĞUN MUHTEMEL YAS YANSILARI NEDİR?
Çocuklar mevt ve kayıp ile başa çıkarken farklı yansılar verebilirler. Bu reaksiyonlar, çocuğun duygusal sıhhatini etkileyebilir ve şu biçimde kendini gösterebilir:
- Oyun oynamaya dönme: Çocuklar yas sürecinde, oyunla duygusal rahatlama sağlamak isteyebilirler.
- Hiçbir şey olmamış üzere davranma: Kimi çocuklar, vefat gerçeğini kabul etmekte zorlanarak bu durumu göz gerisi edebilir.
- Sık sık soru sorma: Çocuklar, mevtle ilgili merak ettikleri soruları sormaktan çekinmeyebilirler.
- Hırçınlık ve öfke: Çocuklar, vefat karşısında hırçınlaşabilir ve duygusal patlamalar yaşayabilir.
- Okula gitmeyi reddetme ya da yemek yememe: Yas sürecinde iştah kaybı ya da okuldan uzak durma üzere yansılar ortaya çıkabilir.
Bunlar, çocuğun olağan yas tepkileridir ve çocuğun ruhsal takviye alması, bu duygusal zorlukları aşmasına yardımcı olabilir.
Çocukların Yas Süreci ve Mevtle Başa Çıkabilmesi İçin Dayanak Önerileri
Çocuklar için vefat, karmaşık ve sıkıntı bir olgudur. Lakin gerçek bir halde anlatıldığında, çocukların yas sürecini sağlıklı bir formda geçirmelerine yardımcı olunabilir. Aileler, çocukların duygusal muhtaçlıklarını göz önünde bulundurarak onlara gerçek bilgiyi ve takviyesi sunmalıdır. Ayrıyeten, çocuğun yaşına uygun yas reaksiyonları gösterdiği gözlemlendiğinde, profesyonel bir psikolog veya terapist desteği almak yararlı olabilir.
Psikolojik Danışman
Sümeyye Üstün