Osmanlı mutfağı, tanım çeşitliliği ve varlıklı lezzetleri bakımında bugün hala canlılığını korumaktadır. Türk mutfağının temellerini oluşturan Osmanlı saray yemekleri, yalnızca Türkiye’de değil dünyanın birçok bölgesinde de beşerler tarafından büyük ilgi görmektedir. Biz de Osmanlı saray mutfağının en hoş tatlılarını ve tanımlarını sizler için listeledik.
Günümüzde Türk mutfağının temelini oluşturan Osmanlı Saray Mutfağı; periyodun koşullarına nazaran pişirme teknikleri, özel baharatları ve birbirinden lezzetli reçeteleri ile sultanların sofralarını renklendiren birçok eşsiz tarife konut sahipliği yapmaktadır. Ülkemizde gastronomi turizminde de büyük kıymet taşıyan Osmanlı Saray Mutfağının eşsiz tatlıları ortasından en hoş tanımları sizler için listeledik…
OSMANLI SARAY TATLILARI
- ZERDE
Zerde, Osmanlı devrine ilişkin birçok yazılı yapıtta de ismine rastlanılan, yüzyıllar aşıp günümüze gelen saray tatlılarından birisidir. Günümüzde Gaziantep, Balıkesir, Konya, Şanlıurfa, Tekirdağ, Edirne üzere birçok kentin kendine nazaran değişiklik gösteren yöresel tanımları olsa da genel olarak; pirinçle ve suyun pişirilerek şeker, karanfil ve renklendirmesi için safran eklenen şekerli pirinç peltesidir.
- ELMASİYE
Osmanlı’da bilhassa yaz aylarında taze meyvelerden yapılır, aromasını ve rengini büsbütün meyvelerden alır. Meyve aroması ile tatlandırılan ve renklendirilen pirinç nişastasının jöle haline getirilerek servis edildiği lezzetli ve hafif bir tatlıdır.
- KEŞKÜL-Ü FUKARA
Farsça kap, çanak manasına gelen “Keşkül” sözcüğü bu tatlıya ismini vermiştir. Osmanlı döneminde dervişler ve kadılar bazen tedbil-i kıyafet gezer ve halkın içerisine karışır ilahi ve naat okuyarak halk ortasında gezinirlermiş. Dervişlerin boyunlarına astıkları yahut ellerinde taşıdıkları bu keşkülün içerisine de halk tarafından para, yiyecek ve tatlı üzere şeyler atılırmış. Daha sonra bu paralar dergahlara ve imaretlere bağışlanır ve keşkül tatlısı yapılıp yoksul halka dağıtılırmış. Osmanlı kıymetinde, keşkül-ü fukara kibri yok etmek ve nefsi terbiye etmek hedefiyle dilenmeyi temsil ederdi.
- SABUNİYE HELVASI
Helva sözcüğü Arapça “tatlı” manasına gelen ve Osmanlı mutfak kültürü içerisinde de birçok farklı çeşidine denk geldiğimiz helvalardan birisi de sabuniye helvasıdır. Günümüzde sabuniye helvası olarak söylem edilir ancak helva-i sabuni, sabuni helvası, sabune üzere farklı isimlerle de anıldığı olmuştur. Kanuni Sultan Süleyman’ın şehzadeleri Cihangir ve Bayezid’e yaptığı sünnet düğününde sabuniye helvası dağıtıldığına dair söylentiler de vardır.
- GÜLLABİYE
Günümüzde Edirne ve etrafında sürdürülen “Helva sohbetleri” geleneğinin bir ikramı olarak hala yapılmaktadır. İsim kökeni olarak ‘Güllü bal helvası’ndan türetilen Güllabiye, Osmanlı mutfağının en özel tanımlarından birisidir.
- SÜTLAÇ
Osmanlı mutfağında “sütlü aş” olarak isimlendirilen ve günümüzde de kullanılan en yaygın tanımlardan birisi olan sütlaçın tanımı, basılı ilk yemek kitabı olan Melceü’t-Tabbâhîn’de de yer almaktadır.
- GÜLLAÇ
Ortaya çıkışı II. Murad dönemine kadar dayandığı düşünülen güllaçın, o periyotta yumurtalı güllaç ve tava güllacı üzere farklı tanımları de mevcuttu. Osmanlı devrinde sofralardan hiç eksik olmayan güllaç bu günlerde en çok ramazan ayında tüketiliyor.
- VİŞNELİ EKMEK KADAYIFI
Tüm Türkiye’de sevilerek yenen bir tatlı olan ekmek kadayıfı, günümüzde bilhassa Afyonkarahisar bölgesi ile özdeşleşmiştir. Osmanlı devrinde saray mutfağının en çok tercih edilen tanımları ortasında yer alan ekmek kadayıfının vişneli ve cevizli olmak üzere birçok çeşidi bulunuyor.
- HELATİYE
Osmanlı periyodunun meşhur tatlılarından Helatiye gül suyu ile hazırlanan bir çeşit su muhallebisidir. Nar, badem, kuru kayısı üzere çeşitli materyallerle hazırlanan Helatiye hafif lakin lezzetli Osmanlı tatlıları ortasında yer alır.
- AYVA TATLISI
Saray mutfağının bir öbür gözdesi de ayva tatlısıdır. Ekmek ayvasından yapılan bu şerbetli tatlı da, basılı ilk yemek kitabı olan Melceü’t-Tabbâhîn’de bulunan tarifler ortasında yer almaktadır. Çoklukla kaymak, dondurma ve Antep fıstığı ile servis edilen Ayva tatlısı bugün de hala çok sevilen ve tercih edilen tatlılar ortasında birinci sıralarda yerini alır.
- AŞURE
Aşure yapıp dağıtma geleneği günümüzde hala sürdürülmektedir. O devirlerde süzme ve sütlü olmak üzere iki farklı çeşidi yapılan aşurenin Osmanlı mutfağında da ehemmiyeti çok büyüktü.
- KAZANDİBİ
Tavukgöğsü tatlısının tabanı tutturularak yapılan kazan tabanı tatlısı da Osmanlı saraylarından günümüze aktarılan tarifler ortasında yer almaktadır. Asıl tanımda tavukgöğsünden yapılır. Tavukgöğsü kullanılmadan yapılan tanım ise “muhallebi kazandibi” olarak isimlendirilir.
- SARAY HELVASI
Günümüzde İzmit Saray Helvası olarak da bilinen bu tatlının kökeni Osmanlı İmparatorluğu’na dayanır. Özel günlerde ve davetlerde saray mutfağında hazırlandığı bilinen saray helvası yüzyıllar öncesinden günümüze gelmeyi başaran tarifler ortasındadır.
- ŞAM TATLISI
Şam tatlısı veya şambali olarak da bilinen bu tatlı irmik, un ve yoğurt ile hazırlanarak badem ya da yer fıstığı ile süslenir. Üzerine sıcak şerbet dökülerek ıslatılır. Kökeni Osmanlı’ya dayanan Şam tatlısı da günümüzde sıkça yapılan tariflerdendir.
Afiyet olsun…